Betekenis geven

Verhaallijnen (storylines) brengen en houden mensen met verschillende, elkaar overlappende percepties, belangen, drijfveren, dromen, ambities, achtergronden en verstandhouding bij elkaar. Ze vormen het cement tussen de bouwstenen (woorden, zinnen, alinea’s) van het discours.

Met elkaar  van gedachten wisselen op een bepaald niveau (politiek, wetenschappelijk, alledaags), in samenhangende begrippen, metaforen en verhaallijnen , schept een band – ongeacht het onderwerp van gesprek – en geeft betekenis aan de wereld om ons heen. Filosofen noemen mensen die een dergelijke communicatieve band met elkaar hebben een ‘discours coalitie’. Discours coalities zijn losse, in elkaar over vloeiende netwerken van mensen met hun eigen, typerende vertogen, die maken dat deelnemers aan het netwerk die verder niks met elkaar gemeen hebben, elkaar toch begrijpen. Verandert de insteek van een vraagstuk, dan wordt ook het jargon aangepast. Een bolide die in de jaren 70 werd aangeduid als ‘grote benzineslurper’, omdat ruwe olie toen als gevolg van een boycot  door olie producerende landen schaars en dus duur was, krijgen nu het predicaat ‘high carbon’, omdat ze relatief veel kooldioxyde (CO2) uitstoten, wat in de atmosfeer een broeikaseffect teweeg brengt.

De oude Grieken hadden meer dan twee millennia geleden al door dat, om belangrijke boodschappen bij mensen tussen de oren te krijgen, verhalen nodig zijn. Hoe groter de boodschap hoe groter het verhaal. De Bijbel, de Thora en de Koran bevatten veel van die in verhalen, fabels en parabels verpakte boodschappen. Maar er zijn ook minder verheven, alledaagse manieren om via verhalen met anderen te communiceren. Kinderen krijgen bepaalde levenslessen al op vrij jonge leeftijd via sprookjes toegediend. Later leren ze van Harry Potter hun fantasie te gebruiken. Ze krijgen zelfvertrouwen van Robin Hood en Frodo. Alle films, toneelstukken, schilderijen, gedichten, romans en essays bevatten metaforen, verhaallijnen, lessen. Sommige zijn expliciet, andere liggen impliciet verborgen tussen de woorden en de dingen. Schrijvers, tekenaars, kunstschilders, toneelspelers en prekers verstaan de kunst – de één beter dan de ander – om langs deze indirecte weg boodschappen over te brengen.

Voormalig vice-president van de Verenigde Staten, Al Gore, gebruikte een soortgelijke methode om de milieuproblematiek onder de aandacht van een groot publiek te brengen. Complexe problemen, grote verhalen, ingenieuze techniek en het nodige kabaal om op te vallen. De DVD-boxen met BBC documentaires over het leven op Aarde en de Natuur, die in de slipstream van het door Al Gore gestarte discours gretig aftrek vonden,  moeten in hetzelfde licht worden bezien. Ze vormen als het ware een vertaling van Gore’s door beamers uitvergrote grafieken in dure congrescentra naar de vertrouwde tv en Play Station bij de mensen thuis, waar Gore moet concurreren met al die andere kijkbuis helden.

Verhaallijnen (storylines) brengen en houden mensen met verschillende, elkaar overlappende percepties, belangen, drijfveren, dromen, ambities, achtergronden en verstandhouding bij elkaar. Ze vormen het cement tussen de bouwstenen (woorden, zinnen, alinea’s) van het discours.

Schrijvers en andere kunstenaars zetten accolades bij ontwikkelingen, gedachten en gebeurtenissen. Ze selecteren, organiseren en interpreteren, ze geven er betekenis aan. Door op het oog irrelevante issues, technologieën en ideeën uit te filteren of te simplificeren, creëren ze een effectieve, begrijpelijke boodschap. Kunstenaars accentueren door middel van overdrijving, vormgeving, stijl en framing. Framing is de inkadering van een issue. Een frame is ‘een perspectief van waaruit een amorfe, slecht gedefinieerde, problematische situatie betekenis krijgt en aangepakt kan worden’[1]. Doorlopend framen en reframen helpt mensen om het niet-lineaire karakter van ontwikkelingen, gedachten en gebeurtenissen te herkennen en te erkennen.

In een samenleving die bol staat van de informatie, waar mensen via skype, facebook en twitter op elk uur van de dag en de nacht overal ter wereld bereikbaar zijn, waar wetenschappelijke artikelen vrij beschikbaar zijn voor iedereen en mensen dreigen te bezwijken onder de impulsen die overal vandaan komen, in die samenleving doen wellicht ook wetenschappers er verstandig aan om niet alleen onderzoeksresultaten te produceren, maar zich ook te verdiepen in hoe je mensen bereikt en raakt.

nonfiXe, 15 juni 2011


[1] Rein and Schon, Reframing policy discourse, eds. F. Fischer and J. Forester, 1993, pp 146, London UCL Press.